Jan – polski Kolumb

Jan z Kolna był polskim żeglarzem, który według niektórych historyków odkrył wybrzeże Ameryki północnej przed wyprawa Krzysztofa Kolumba. Przybliżamy historię polskiego odkrywcy.

roku na zlecenie króla Danii Chrystiana I wyruszyła na zachód flotylla złożona z kilku duńskich statków wyruszyła. Jej celem było dotarcie do Grenlandii, i zdobycie informacji, co stało się z osadnikami grenlandzkimi, którzy zaginęli. Flotyllą dowodziło dwóch żeglarzy niemieckiego pochodzenia Dietrich Pining i Hans Pothorst oraz Portugalczyk João Vaz Corte-Real. Podobno żeglarze, po osiągnięciu zachodniego wybrzeża Grenlandii, mieli udać się dalej na zachód i osiągnąć wybrzeże Ameryki północnej w okolicach Labradoru.

Według niektórych historyków wyprawa nie dotarła do Ameryki, lecz tylko do Grenlandii, którą określano również jako Labrador.

Istnieje jeszcze jedna hipoteza. Otóż na jednym z okrętów miał służyć jako nawigator polski żeglarza Jan z Kolna. Nie wiadomo, czy nasz rodak rzeczywiście istniał i dotarł do brzegów Ameryki na pokładzie statków wspomnianej ekspedycji. Wszystko, co o nim napisano, powstało długo po jego ewentualnej śmierci.

Według niektórych przekazów Jan z Kolna określany po łacinie jako Johannes Scolvus istniał i podróżował na obszarze północnego Atlantyku. Informacje o nim po raz pierwszy pojawiły się w 1536 roku na globusie kartografa Gemmy Frisiusa. Opisał on obszary za kręgiem polarnym. Na jego globusie znajdował się zapis:. „Quij, lud, do którego Duńczyk Joes Scoluss dotarł około roku 1476”

W tym samym czasie inny badacz z Hiszpanii napisał w 1553 roku, że „Przybyli [na Labrador – S.W] tam także ludzie z Norwegii z pilotem [nawigatorem – S.W.] Joanem Scoluo i Anglicy z Sebastianem”.

Innym źródłem wskazującym, że John Scolvus mógł odwiedzić Labrador, jest dokument sporządzony około roku 1575, a opisujący pierwszą podróż Martina Frobishera. Znajduje się tam następujący fragment: „Ale by znaleźć to przejście z Morza Północnego na Południowe musimy żeglować poza 60 stopień, to jest pomiędzy 66 a 68. To przejście nosi nazwę Wąskiego Morza, albo też Cieśniny Trzech Braci. Północny odcinek tego przejścia John Scolus, duński pilot, widział w roku 1476”

Na innym angielskim źródle – mapie z 1582 roku znajduje się kraina leżąca na północny zachód od Grenlandii, określano jako „Jac. Scolvus Croetland”.

Pod koniec XVI wieku Holender Cornelius Wytfliet napisał w swojej książce że północne wybrzeża Ameryki Północnej zostały odkryte najpierw przez „fryzyjskich” rybaków, a potem badane przez braci Zeno. Napisał również, że: „zaszczyt tego drugiego odkrycia należy się Polakowi Johannesowi Scoluusowi.

W większości wspomnianych źródeł Jan z Kolna określany jest jako Duńczyk. Wynika to najprawdopodobniej z faktu, że płynął w duńskiej ekspedycji.

W polskiej historiografii pierwsze informacje o Janie z Kolna pojawiły się dopiero w XIX wieku. Wówczas historyk i polityk Joachim Lelewel zebrał wszystkie zapiski dotyczące Johannesa Scolnusa. Uznał on, że Jan z Kolna był Polakiem i że był nawigatorem floty duńskiej. Według Lelewela istnieje wzmianka o Joannisie de Colno, który studiował na Akademii Krakowskiej w 1455, a także o żeglarskiej bądź kupieckiej rodzinie Colno lub Cholno mieszkającej w Gdańsku. Zwolennicy tej wersji utrzymują, że mieszkający w Gdańsku żeglarz polskiego pochodzenia mógł być nawigatorem w służbie duńskiej, a więc mógł być uznawany za żeglarza duńskiego, zaś jego imię zapisywane z niemiecka, jako „Johannes”

Opr. Szymon Wiśniewski