Starosta wojewodą

W I Rzeczypospolitej starosta kowalewski był jednocześnie wojewodą chełmińskim. W zamku w Kowalewie Pomorskim odbywały się sądy grodzkie, na które przyjeżdżała szlachta z całej ziemi chełmińskiej

W jednym z poprzednich numerów naszego tygodnika wspominaliśmy o przyszłych archeologicznych badaniach ruin zamku w Kowalewie Pomorskim. Przypominamy historię kowalewskiego starostwa niegrodowego.
Przyłączenie do Polski po wojnie trzynastoletniej Prus Królewskich spowodowało zmiany administracyjne w ziemi chełmińskiej. Komturstwa krzyżackie zostały przekształcone w starostwa niegrodowe, których właścicielem był król. On przekazywał administrację staroście – tenutariuszowi.
Pierwszym starostą kowalewskim w Rzeczypospolitej został Gabriel Bażyński, wojewoda chełmiński, który otrzymał miasto Kowalewo oraz przyległe ziemie od króla Kazimierza Jagiellończyka. Do starostwa kowalewskiego należały oprócz miasta wsie: Bielsk, Sierakowo, Pływaczewo; młyny: Gapa, Struż, Krupka; folwarki zamkowy i Szychowo.
Kolejnymi starostami kowalewskimi byli… Czesi, a dokładniej rodzina wywodząca się z Ledecza. Na zamku zasiadali: Ulryk Czerwonka, Wacław Czerwonka, Jan Czerwonka oraz jego syn Tomasz, który nie pisał się jednak Czerwonka. Kolejny starosta również wywodzący się z Ledecza określał się jako Feliks Kowalewski.
W 1551 roku starostą kowalewskim został dworzan króla Jan Plemięcki, który wykupił starostwo z rąk Łukasza z Ledecza. Plemiecki ożenił się z Barbara Czemy, córką Achacego Czemy wojewody malborskiego. Po Janie starostwie przejęli kolejno jego synowie. Najpierw Achacy, później jego brat Jan.
Ostatnim starostą był Maciej Niemojewski, który pełnił tą funkcję w latach 1611 – 1625.  Za jego panowania urząd starosty kowalewski został połączony z urzędem wojewody chełmińskiego. Tym samym starostwo zostało przydzielone wojewodzie jako jego uposażenie służbowe. Na zamku zaczęły odbywać się sądy grodzkie.
Przez szereg lat posłowie Prus Królewskich próbowali przenieść sądy grodzkie z Kowalewa do Radzynia, Grudziądza i Brodnicy, jednak mimo zgody sejmu i króla proces ten przesuwano w latach.
Kolejnymi wojewodami i jednocześnie starostami kowalewskimi byli przedstawiciele zamożnych rodów Pomorza i Wielkopolski. W Kowalewie rezydowali między innymi Działyńscy, Czapscy, Bielińscy.
W 1772 roku Franciszek Czapski ostatni wojewoda chełmiński i starosta kowalewski złożył  przysięgę wierności królowi pruskiemu.  

Szymon Wiśniewski